Powstanie grodu

Wał obronny na Górze św. Wawrzyńca

Ziemia chełmińska (nazywana w ten sposób od XII w.) zajmuje tereny między Drwęcą, Wisłą i Osą. Jej przynależność do państwa polskiego wskazywana jest na czasy Mieszka I, stanowiła wtedy obszar nadgraniczny wobec Prus. Sam gród na początku swego istnienia nie znajdował się na terenie dzisiejszego Chełmna. Jeszcze jako osada Chełmno położone było na terenie Góry św. Wawrzyńca we wsi Kałdus, ok. 3.5km na południowy wschód od dzisiejszego miasta. W XII w. zaczęło odgrywać rolę ośrodka władzy kasztelańskiej. Na terenie grodziska, największego na ziemi chełmińskiej, znajdowała się okazała budowla sakralna (świadczą o tym kamienne fundamenty), do dziś zachowały się również wały obronne.

W wyniku prowadzonych przez Konrada Mazowieckiego akcji misyjnych, mających na celu uzależnienie Prus, ziemię chełmińską nawiedzały pruskie wyprawy odwetowe. Z ówczesnych dokumentów dowiadujemy się, że gród został zniszczony. Odbudowano go podczas wypraw krzyżowych przeciwko Prusom, biskupowi pruskiemu zezwolono na założenie w Chełmnie dworu i konwentu klasztornego. Pierwsza wzmianka o chełmińskim kasztelanie pochodzi z 1223 r.

Kiedy okazało się, że wyprawy krzyżowe nie zdołały podbić Prus, ani powstrzymać też ich przed napadaniem na Ziemię Chełmińską, w 1226 r. Konrad Mazowiecki zdecydował się sprowadzić na tutejsze ziemie zakon krzyżacki. W 1228 r. Zakon otrzymał Ziemię Chełmińską. I choć Konrad Mazowiecki nie zrezygnował ze zwierzchnictwa nad tymi ziemiami, to Krzyżacy postarali się o stosowne dokumenty u cesarza i papieża wykluczające zwierzchnictwo nad nimi polskiego księcia, nadające im ziemię chełmińską oraz wszystkie ziemie, które zdobędą na Prusach. Krzyżacy z pruskim krajowym mistrzem Hermanem Balkiem przybyli tu w 1230 r., na uwolnienie ziemi chełmińskiej od Prusów potrzebowali jedynie dwóch lat.

Wzgórze zamkowe w Starogrodzie

Wraz z pojawieniem się Zakonu zmieniono (nie po raz ostatni) lokalizację Chełmna. Za swoją (a także komtura) siedzibę Herman Balk obrał wzgórze, na którego terenie dziś znajduje się wieś Starogród (6 km od dzisiejszego miasta). Przyczyną wzniesienia zamku i miasta w innym miejscu było zniszczenie dawnego, piastowskiego grodu. Nie zamierzano więc go odbudowywać, a "przeniesiono" jedynie jego nazwę.

28 XII 1233 r. wielki mistrz Herman von Salza wraz z pruskim mistrzem Hermanem Balkiem nadał nowo wzniesionemu Chełmnu przywilej lokacyjny. Akt był podstawą prawną rozwoju miasta, wykraczał również poza charakter przywileju lokacyjnego, stał się prawem dla przybywających do państwa krzyżackiego. Na prawie chełmińskim (zmodyfikowanym prawie magdeburskim, flamandzkim i węgierskim) lokowano kolejne miasta, nadawano dobra rycerstwu, było ono również wzorem dla zakładanych miast w Polsce (np. Warszawy).

Wieża Mestwina

W roku 1239 Krzyżacy przenieśli po raz kolejny miasto na północ. Dziś znajduje się tam najstarsza i nieco podupadła dzielnica Chełmna - Rybaki. W obecnym miejscu Chełmno ostatecznie ulokowano w 1251 r. Niestety, nie wybudowano już tutaj nowego zamku, w północno zachodnim rogu wzniesiono jedynie ufortyfikowany dom, w którym do 1285 r. rezydował komtur tzw. nowochełmiński. Pozostałości tej budowli (wieża Mestwina) znajdują się dziś na terenie klasztoru.

Początek strony
Program Spacerków
po Chełmnie
Katalog stron chełmińskich
© Grzegorz Góra, moje-chelmno.pl