Historia Chełmna nie wzięła swego początku w tym miejscu, w którym miasto się obecnie znajduje, a kilka kilometrów stąd, we wsi Kałdus. Tam znajdują się najstarsze ślady istnienia grodu, o nim również wzmiankują pierwsze znane dokumenty z XI wieku. Chełmno (łac. Culmen) pełniło wówczas funkcję grodu kasztelańskiego. Do pierwszej translokacji, która miała miejsce na początku XIII wieku, stanowiło ważne centrum handlowe i religijne dla terenu całej Ziemi Chełmińskiej...
1228 r. | Duże znaczenie grodu oraz jego położenie w sąsiedztwie wrogich plemion pruskich powodowało, że osada chełmińska była często atakowana, co w konsekwencji doprowadziło do tego, że Konrad Mazowiecki postanowił sprowadzić na ten teren rycerzy z zakonu krzyżackiego. Dla Chełmna było to jedno z najważniejszych wydarzeń w jego całej historii. Krzyżacy szybko uporawszy się Prusami, przystąpili do budowania swego państwa. |
1232 r. | Po kolejnym pożarze w grodzie postanowiono nie odbudowywać go, obrano za to nową lokalizację na wzgórzu w dzisiejszej wsi Starogród. Chełmno przeznaczono na stolicę tworzącego się państwa krzyżackiego, Zakon przystąpił do budowy zamku, w którym do połowy XIII w. mieściła się siedziba I Komturii. |
28 XII 1233 r. | Wielki mistrz Herman von Salza i pruski mistrz Herman Balk wystawili dla Chełmna dokument lokacyjny, tzw. Przywilej Chełmiński, który stał się podwaliną dla powstajacego Chełmna, a także wielu innych miast. |
1 X 1251 r. | Mistrz Eberhard von Sayn odnowił dokument lokacyjny (dokument z roku 1233 spłonął w pożarze miasta). Z tą datą należy również wiązać kolejne dwie lokacje Chełmna - najpierw przeniesiono je na teren dzisiejszej dzielnicy Rybaki, by ostatecznie przystąpić do budowy miasta tu, gdzie znajduje się ono do dziś. |
XIII i XIV w. | Rozkwit miasta. Wybudowano większość podziwianych do dziś budowli, Chełmno przystąpiło do Hanzy, planowano założyć tu uniwersytet. |
XV w. | Wypowiedzenie władzy krzyżakom, upadek znaczenia miasta i jego ruina w wyniku wojen i okupacji (Szumborski) |
XVI w. | Król polski przekazał władzę biskupom, miasto co prawda zachowało swoje przywileje, przebudowano część miasta w stylu renesansowym (ratusz, kaplica przy Bramie Grudziądzkiej), kamienice), wyremontowano mury obronne, lecz Chełmno już nigdy nie odzyskało wcześniejszego znaczenia. Do końca XVI wieku w wyniku działań kontrreformacyjnych biskupa chełminskiego, niekatolicka częśc społeczeństwa (głównie znacząca grupa kupców niemieckich) opuściła miasto. |
XVII i XVIII w. | Liczne wojny, kontrybucje nakładane przez kolejne wojska zubażały Chełmno coraz bardziej, miasto dziesiątkowały epidemie i zaraza. Ożywieniu uległy ruchy imigracyjne, do miasta napływali osadnicy głównie ze Szkocji i Holandii. |
13 IX 1772 | Po I Rozbiorze Polski Chełmno zostało zajęte przez Prusaków. Protekcyjna polityka Fryderyka II wobec Chełmna oraz dobra koniunktura gospodarcza przyczyniły się do rozwoju miasta. |
XVII i XIX w. | Pod pruskimi rządami i próbami zniemczania ludności polskiej, ożywiły się ruchy patriotyczne. Miasto gospodarczo się rozwijało. Przeobrażeniom ulegała panorama Chełmna - zlikwidowano niemal wszystkie bramy miejskie, z przełomu XIX i XX w. pochodzi większość kamienic. |
22 I 1920 r. | Wyzwolone przez gen. Józefa Hallera, po 150 latach niewoli, Chełmno odzyskało niepodległość. |
IX 1939 - I 1945 r. | Chełmno pod okupacją. W pobliskich Klamrach w masowych egzekucjach zginęło ok. 2000 osób. Miasto zostało wyzwolone 27 I 1945. |
po 1945 r. | W latach powojennych następował powolny rozwój przemysłu i handlu. W ostatnim dziesięcioleciu zwrócono większą uwagę na turystyczne walory miasta, co wpłynęło na polepszenie jego wyglądu. Po wielu latach przystąpiono do naprawy i konserwacji najstarszych budowli Chełmna... |